สัดส่วนการถือหุ้นบริษัท

การแบ่งสัดส่วนการถือหุ้นในบริษัท ไม่ใช่แค่การจัดทำบัญชี และการจัดการทรัพย์สินระหว่างผู้ร่วมทุนเท่านั้น แต่ยังส่งผลโดยตรงต่อสิทธิการออกเสียง การแบ่งกำไร และการบริหารธุรกิจในระยะยาว

บทความนี้ สำนักงานบัญชี พีทูพี จะพาคุณเข้าใจทุกมุมของ"สัดส่วนการถือหุ้นบริษัท" ตั้งแต่พื้นฐาน วิธีคำนวณ ไปจนถึงผลกระทบและแนวทางปฏิบัติที่เหมาะสมกับธุรกิจในประเทศไทยโดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่กำลังวางแผนก่อตั้งบริษัทหรือกำลังจัดโครงสร้างใหม่ให้กับธุรกิจ

สัดส่วนการถือหุ้นบริษัท คืออะไร?

"สัดส่วนการถือหุ้น" หมายถึงสัดส่วนของการถือครองหุ้นในบริษัท ซึ่งแสดงถึงความเป็นเจ้าของของผู้ถือหุ้นแต่ละคน โดยวัดจากจำนวนหุ้นที่ถือครอง เทียบกับหุ้นทั้งหมดของบริษัท สัดส่วนนี้มีผลต่อสิทธิในการลงคะแนนเสียงในที่ประชุมผู้ถือหุ้น สิทธิในการรับเงินปันผล และสิทธิในการมีส่วนร่วมในการตัดสินใจที่สำคัญของบริษัท

ตัวอย่างเช่น หากบริษัทมีหุ้นทั้งหมด 1,000 หุ้น และคุณ A ถือหุ้น 400 หุ้น จะมีสัดส่วนการถือหุ้นเท่ากับ 40% ในขณะที่คุณ B ถือหุ้น 600 หุ้นก็จะมีสัดส่วน 60% ซึ่งสัดส่วนนี้ไม่เพียงแสดงถึงการลงทุนแต่ยังแสดงถึงอำนาจในการควบคุมหรือบริหารกิจการอีกด้วย

วิธีคำนวณสัดส่วนการถือหุ้น

การคำนวณสัดส่วนการถือหุ้นนั้น สามารถทำได้โดยใช้สูตรพื้นฐาน คือนำจำนวนหุ้นที่ผู้ถือหุ้นถือครองอยู่ หารด้วยจำนวนหุ้นทั้งหมดของบริษัทแล้วคูณด้วย 100 จะได้ผลลัพธ์เป็นเปอร์เซ็นต์

ยกตัวอย่าง บริษัทแห่งหนึ่งมีหุ้นทั้งหมด 10,000 หุ้น

* หากผู้ถือหุ้น A ถือหุ้น 6,000 หุ้นจะมีสัดส่วนการถือหุ้นเท่ากับ (6,000 ÷ 10,000) × 100 = 60%

* ผู้ถือหุ้น B ถือหุ้น 4,000 หุ้น จะมีสัดส่วนเท่ากับ40%

กรณีที่บริษัทมีการเพิ่มทุน หรือออกหุ้นใหม่ให้กับผู้ถือหุ้นรายใหม่สัดส่วนของผู้ถือหุ้นเดิมจะเปลี่ยนแปลงตามซึ่งอาจทำให้ผู้ถือหุ้นเดิมมีสัดส่วนลดลงหากไม่ได้ซื้อหุ้นเพิ่มเท่ากับจำนวนที่ออกใหม่

ความหมายของหุ้นแต่ละประเภทต่อสัดส่วนการถือหุ้น

โดยทั่วไป เมื่อจดทะเบียนบริษัทจำกัด ในประเทศไทยจะมีหุ้นเพียงประเภทเดียว คือหุ้นสามัญ ซึ่งให้สิทธิเท่าเทียมกันในการออกเสียง และรับเงินปันผลตามสัดส่วน แต่ในกรณีของบริษัทมหาชน อาจมีหุ้นหลายประเภท เช่น หุ้นบุริมสิทธิ ซึ่งอาจมีสิทธิพิเศษในการรับเงินปันผล หรือมีข้อจำกัดในการออกเสียง

การทำความเข้าใจประเภทของหุ้นมีความสำคัญ เพราะอาจมีผลต่อการคำนวณสัดส่วนอำนาจ และผลตอบแทนในบริษัทโดยตรง เช่น หุ้นที่ไม่มีสิทธิออกเสียงจะไม่ได้รับผลกระทบในการควบคุมกิจการ แม้จะถือหุ้นมากในเชิงจำนวน แต่ไม่มีผลต่อมติของที่ประชุมผู้ถือหุ้น

ขอคำแนะนำเรื่องผู้ถือหุ้นบริษัท คลิก

ผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสัดส่วนการถือหุ้น

การเปลี่ยนแปลงสัดส่วนการถือหุ้นในบริษัท อาจส่งผลต่อทั้งภายในองค์กร และภายนอกทั้งในด้านสิทธิการออกเสียง การควบคุมกิจการ การจัดสรรผลกำไร และแม้แต่การปฏิบัติตามกฎหมายที่เกี่ยวข้อง เช่นกฎหมายว่าด้วยสัดส่วนการถือหุ้นของชาวต่างชาติในกิจการบางประเภท

ตัวอย่างหนึ่งคือเมื่อมีการเพิ่มทุนโดยออกหุ้นใหม่ และจัดสรรให้กับนักลงทุนภายนอกโดยที่ผู้ถือหุ้นเดิมไม่เข้าร่วมอาจส่งผลให้สัดส่วนของผู้ถือหุ้นเดิมลดลงจนสูญเสียอำนาจในการควบคุมกิจการซึ่งเรียกว่า dilution ของสิทธิ

อีกกรณีที่พบได้บ่อย คือ การโอนหุ้นระหว่างผู้ถือหุ้นซึ่งหากไม่ได้วางแผนไว้ก่อน อาจส่งผลต่อความสมดุลของอำนาจในบริษัทและทำให้เกิดข้อขัดแย้งในการบริหารงานได้

สัดส่วนการถือหุ้นตามกฎหมายไทย

ในประเทศไทย การจัดตั้งบริษัทจำกัดต้องมีผู้ถือหุ้นอย่างน้อย 2 คนโดยไม่มีข้อกำหนดขั้นต่ำในการถือหุ้นแต่ละราย แต่ในบางกรณีที่มีกฎหมายเฉพาะ เช่น พระราชบัญญัติการประกอบธุรกิจของคนต่างด้าวจะจำกัดสัดส่วนการถือหุ้นของคนต่างด้าวในบางกิจการ เช่น ธุรกิจบริการไม่เกิน 49%

นอกจากนี้ หากผู้ถือหุ้นมีสัดส่วนตั้งแต่ 25% ขึ้นไปจะสามารถยับยั้งการออกเสียงในเรื่องสำคัญบางอย่างได้ และหากถือหุ้นเกิน 50% จะสามารถควบคุมการบริหารบริษัทได้โดยอัตโนมัติ ในขณะที่ผู้ถือหุ้นที่ถือเกิน 75% จะสามารถเปลี่ยนแปลงข้อบังคับบริษัท หรือเลิกบริษัทได้โดยไม่ต้องพึ่งเสียงจากผู้ถือหุ้นรายอื่น

แนวปฏิบัติเมื่อมีการปรับเปลี่ยนสัดส่วนการถือหุ้น

ในกรณีที่บริษัทมีความจำเป็นต้องเพิ่มทุน ลดทุน หรือมีการโอนหุ้นควรดำเนินการให้ถูกต้องตามขั้นตอนของกฎหมาย และแจ้งต่อนายทะเบียนพาณิชย์อย่างเป็นทางการเพื่อป้องกันข้อโต้แย้งในอนาคต

การประชุมวิสามัญผู้ถือหุ้น การแก้ไขหนังสือบริคณห์สนธิการลงนามในเอกสารต่าง ๆ และการชำระอากรแสตมป์สำหรับการโอนหุ้นควรดำเนินการภายใต้คำแนะนำของผู้เชี่ยวชาญด้านบัญชีหรือกฎหมายธุรกิจเพื่อความถูกต้องสมบูรณ์

การใช้สัญญาผู้ถือหุ้นในการจัดการสัดส่วนหุ้น

หนึ่งในแนวทางป้องกันปัญหาในอนาคตคือ การทำ"สัญญาผู้ถือหุ้น" ซึ่งเป็นเอกสารที่ระบุข้อตกลงเกี่ยวกับสิทธิ หน้าที่และข้อจำกัดของผู้ถือหุ้นแต่ละราย เช่น

• การจำกัดสิทธิการโอนหุ้นให้บุคคลภายนอก
• การให้สิทธิก่อน (Pre-emptive Right)
• การกำหนดว่าผู้ใดสามารถแต่งตั้งกรรมการ
• การกำหนดเงื่อนไขการจ่ายเงินปันผล

แม้สัญญาผู้ถือหุ้นจะไม่ใช่เอกสารบังคับตามกฎหมายแต่มีน้ำหนักในทางกฎหมายเมื่อลงนามโดยผู้เกี่ยวข้องและสามารถใช้เป็นแนวทางอ้างอิงในกรณีเกิดข้อพิพาทได้อย่างมีประสิทธิภาพ

แนวทางวางแผนสัดส่วนการถือหุ้นที่ดี

การวางแผนสัดส่วนการถือหุ้นที่ดีควรตั้งอยู่บนพื้นฐานของวัตถุประสงค์ทางธุรกิจความไว้วางใจในพันธมิตร และการเติบโตระยะยาวหากเป็นบริษัทที่ต้องการควบคุมอย่างใกล้ชิด ผู้ก่อตั้งควรถือหุ้นร่วมกันมากกว่า 50% เพื่อรักษาเสียงข้างมาก

แต่หากเป็นบริษัทที่ต้องการระดมทุนควรเตรียมพื้นที่สำหรับการถือหุ้นของนักลงทุนภายนอก และกำหนดสัญญาเพื่อรักษาสิทธิที่จำเป็น เช่น การออกเสียงในเรื่องสำคัญหรือการมีส่วนร่วมในรายได้

อีกแนวทางหนึ่งที่น่าสนใจสำหรับธุรกิจที่เน้นการสร้างแรงจูงใจแก่ทีมงานคือ การจัดสรรหุ้นให้กับพนักงานหรือผู้บริหารในรูปแบบ Employee Stock OptionPlan (ESOP) ซึ่งจะช่วยสร้างความผูกพันระหว่างพนักงานกับบริษัทในระยะยาว

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับสัดส่วนการถือหุ้น

Q ถ้าเราถือหุ้นน้อยกว่า 25% ยังมีสิทธิคัดค้านเรื่องใหญ่ ๆ ได้หรือไม่?

A ส่วนใหญ่แล้ว หากถือหุ้นน้อยกว่า 25% จะไม่สามารถใช้เสียงคัดค้านเรื่องสำคัญได้ เช่นการเพิ่มทุนหรือการแก้ไขข้อบังคับบริษัท เว้นแต่จะมีข้อตกลงไว้ในสัญญาผู้ถือหุ้น

Q ถ้าอยากให้คนในครอบครัวถือหุ้นร่วมควรวางแผนอย่างไร?

A ควรระบุให้ชัดเจนในเอกสารว่าแต่ละคนถือหุ้นกี่เปอร์เซ็นต์มีสิทธิอย่างไร และหากจะโอนให้ผู้อื่น ต้องได้รับความยินยอมจากใครเพื่อป้องกันปัญหาในอนาคต

Q การเปลี่ยนแปลงสัดส่วนหุ้นต้องแจ้งกรมพัฒนาธุรกิจการค้าหรือไม่?

A ใช่จำเป็นต้องจดทะเบียนการเปลี่ยนแปลงหุ้นกับกรมพัฒนาธุรกิจการค้าโดยเฉพาะกรณีที่กระทบกับทุนจดทะเบียน หรือมีการแก้ไขเอกสารสำคัญของบริษัท

ขอคำแนะนำเรื่องผู้ถือหุ้นบริษัท คลิก

กรณีศึกษาจากธุรกิจจริง

กรณีศึกษาหนึ่งที่พบบ่อยในบริษัท SMEs คือเมื่อเริ่มต้นธุรกิจในครอบครัว ผู้ก่อตั้งมักจะไม่ทำเอกสารการจัดสรรหุ้นให้ชัดเจนส่งผลให้เมื่อเกิดปัญหาความขัดแย้ง เช่น เรื่องกำไร การตัดสินใจหรือการเปลี่ยนแปลงภายในบริษัท กลายเป็นปัญหาที่ยากจะจัดการได้

ในทางกลับกันธุรกิจที่เริ่มจากการกำหนดสัดส่วนการถือหุ้นอย่างชัดเจนตั้งแต่ต้นพร้อมมีสัญญาผู้ถือหุ้นรองรับ มักมีความชัดเจนในการบริหารมีความยืดหยุ่นในการตัดสินใจร่วม และลดความเสี่ยงด้านกฎหมายในระยะยาว

หากคุณกำลังจัดการเรื่องสัดส่วนผู้ถือหุ้น ปรึกษาเราในประเด็นเหล่านี้

ต้องการวางแผนแบ่งหุ้นอย่างเป็นธรรม

เราช่วยวิเคราะห์โครงสร้างธุรกิจและสัดส่วนผู้ร่วมทุนให้เหมาะกับการเติบโตในระยะยาว

ไม่มั่นใจว่าต้องจดทะเบียนอะไรบ้าง

เราให้คำแนะนำขั้นตอนการแจ้งเปลี่ยนแปลงต่อกรมพัฒน์ฯ แบบเข้าใจง่ายไม่ซับซ้อน

มีผู้ถือหุ้นหลายฝ่าย แต่ยังไม่มีข้อตกลงชัดเจน

เราช่วยร่างแนวทางการจัดทำ “สัญญาผู้ถือหุ้น” ให้เป็นธรรมกับทุกฝ่าย

อยากวางแผนหุ้นให้ลูกหลานหรือทีมงานในอนาคต

เรามีประสบการณ์ช่วยจัดโครงสร้างถือหุ้นให้สอดคล้องกับเป้าหมายครอบครัวและธุรกิจ

สรุป เข้าใจและวางแผนสัดส่วนการถือหุ้นอย่างรอบคอบ

สัดส่วนการถือหุ้นบริษัทไม่ใช่แค่ตัวเลขบนกระดาษแต่คือโครงสร้างความเป็นเจ้าของและอำนาจในการบริหารบริษัทการเข้าใจอย่างลึกซึ้งและวางแผนล่วงหน้าอย่างเป็นระบบจะช่วยให้ธุรกิจสามารถเติบโตอย่างยั่งยืนและลดความขัดแย้งที่อาจเกิดขึ้น

หากคุณเป็นผู้ประกอบการที่กำลังวางแผนตั้งบริษัทใหม่หรือกำลังปรับโครงสร้างกิจการการได้รับคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญด้านบัญชีและกฎหมายธุรกิจจะช่วยให้คุณสามารถกำหนดสัดส่วนการถือหุ้นได้อย่างรัดกุมมีประสิทธิภาพ และปลอดภัยในระยะยาว

ขอคำแนะนำเรื่องผู้ถือหุ้นบริษัท คลิก